ZABURZENIA ODDYCHANIA PODCZAS SNU – Obturacyjny bezdech podczas snu (OBS)
Zaburzenia oddychania w czasie snu stanowią ważną grupę zaburzeń, ponieważ mają istotny, negatywny wpływ na funkcjonowanie człowieka w czasie aktywności dziennej. Wpływają również niekorzystnie na ogólny stan zdrowia. Nieleczony OBS, w ciągu kilku–kilkunastu lat może prowadzić do poważnych chorób.
Typowe dolegliwościami zgłaszane przez pacjentów z OBS:
- Uczucie niewyspania, zmęczenia po przebudzeniu niezależnie od liczby godzin snu
- Wysychanie śluzówek jamy ustnej, gardła, bóle gardła
- Bóle głowy
- Nadmierna senność w czasie dnia
- Osłabienie potencji/libido
- Osłabienie koncentracji, funkcji poznawczych
- Nadmierna drażliwość
- Skłonność do depresji
Objawy sugerujące występowanie OBS to:
- Głośne nieregularne chrapanie
- Bezdechy obserwowane przez współmieszkańców
- Nadmierna aktywność ruchowa w czasie snu
- Nadmierna potliwość
- Napadowa duszność podczas snu
- Niespokojny sen, częste wybudzenia
- Koszmarne sny, trudności w zasypianiu
Niezdiagnozowany i/lub nieleczony w przeciągu kilku lat OBS może prowadzić do licznych chorób, m.in.:
- Nadciśnienie tętnicze
- Udar mózgu
- Choroba niedokrwienna z zawałem i niewydolnością serca
- Predyspozycje do wystąpienia cukrzycy i zaburzeń lipidowych,
Zaburzenia oddychania w czasie snu dzieli się na przebiegające ze zwężeniem górnych dróg oddechowych (GDO) oraz na zaburzenia nie wynikające zwężenia górnych dróg oddechowych. Te pierwsze stanowią ponad 90% wszystkich zaburzeń oddychania w czasie snu i są określane jako zespół obturacyjnego bezdechu sennego (OBS) ( ang.obstuctive sleep apnea syndrome – OSAS).
Istotne zaburzenie przepływu powietrza przez górne drogi oddechowe( u ok. 90 % pacjentów ), prowadzące do ich zwężenia, jest wynikiem złożenia wielu czynników:
- Zaburzenia anatomicznej budowy GDO:
– wrodzone,
– nabyte – występujące już w wieku wczesnodziecięcym.
Głównie zaburzenia GDO wieku dziecięcego wynikają z niezdiagnozowanego i/lub nieleczonego przerostu migdałka gardłowego, migdałków podniebiennych, które zmieniają fizjologiczny tor oddechowy nosowy na ustny. Prowadzi to, tym samym do zmian budowy części kostnych twarzoczaszki
- Upośledzenie drożności nosa skrzywienie przegrody, przerost małżowin, obrzęk błon śluzowych nosa oraz wąskie przewody nosowe
U ¾ chorych głównym miejscem upośledzającym drożność GDO jest okolica podniebienia i gardła. U ok. 50% obserwuje się zaburzenia na więcej niż jednym poziomie dróg oddechowych.
Bardzo istotnym jest wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia OBS! Wykonanie badania polisomnograficznego i potwierdzenie istnienia oraz stopnia zaburzeń pozwala wdrożyć odpowiednie leczenie objawowe, zmniejszające ewentualne ich następstwa. Kluczowe jest także ustalenie przyczyny nieprawidłowości i ocenę możliwości leczenia chirurgicznego, do którego zalicza się głównie :
- Zabiegi w obrębie jamy nosowej przywracające jej drożność
- Zabiegi w obrębie jamy gardłowej szczególnie u dzieci – usunięcie migdałka gardłowego i/lub migdałków podniebiennych
- Zabiegi w obrębie dolnej części gardła
- Zabiegi w obrębie szczęki oraz żuchwy
Przed podjęciem decyzji o sposobie leczenia u każdego pacjenta z rozpoznanym zaburzeniem oddychania podczas snu i decyzji o typie leczenia należy bezwzględnie przeprowadzić diagnostykę i ustalić przyczynę nieprawidłowości!!!
W celu określenia struktury anatomicznej GDO oraz lokalizacji miejsca/ miejsc upośledzenia drożności odpowiedzialnych za upośledzenie oddychania podczas snu, każdy chory powinien być poddany:
- Badaniu otolaryngologicznemu
- Szczegółowej diagnostyce radiologicznej – metodą tomografii stożkowej (CBCT)
- Diagnostyce endoskopowej
- Badaniu przepływu powietrza – nasoorospirometria
W ostatnim czasie za najnowocześniejszą, a jednocześnie najdokładniejszą metodę obrazowania radiologicznego uznaje się badanie tomograficzne przy użyciu wiązki 3D tzw. tomografię stożkową (CBCT).
Przewagą metody CBCT jest:
- Uzyskiwanie obrazu przestrzennego, umożliwiającego bardzo dokładne określenie przyczyny i stopnia zaburzeń części kostnych i tkanek miękkich. Jest to kluczowe badanie, stanowiące podstawę do kwalifikacji metody leczenia pacjentów z OBS.
- Badanie CBCT wykonywane jest bez podawania kontrastu,
- Krótki czas badania( ok. 2 min), co przyczynia się do maksymalnego ograniczenia nadmiernego narażenia na ekspozycję promieniowania rtg oraz powikłań po podaniu środka cieniującego. W przypadku pacjentów dziecięcych nie jest konieczne usypianie badanego.
- Pacjent nie musi być na czczo.
Metoda ta jest szczególnie przydatna, zwłaszcza w diagnostyce zaburzeń oddychania u dzieci. Wczesne rozpoznanie i skuteczne leczenie w tej grupie wiekowej, w znacznym stopniu zapobiega powikłaniom w wieku dorosłym.

Ryc. 1 Widoczny przerost migdałka gardłowego w badaniu CBCT oraz zaznaczona na niebiesko wolna powierzchnia oddechowa.
Przy ocenie drożności i wydolności górnych dróg oddechowych(GDO) posługujemy się opracowanym i opatentowanym przez nasz zespół sprzętem, jakim jest nasoorospirometr.
Nasoorospirometr jest to urządzenie do pomiaru przepływu powietrza. Opiera się na wykorzystaniu czujników anemometrycznych, które umieszczone zostały w masce z odpowiednimi kanałami dla nozdrzy. Czujniki umożliwiają wykrywanie początku wdechu i wydechu powietrza. Na podstawie wykrywanych wartości obliczane są pojemności wdechu i wydechu, ilość oddechów na minutę oraz średni czas wdechu.
W czasie jednego pomiaru na ekranie urządzenia widoczny jest zapis ujawniający przebieg pomiarów oraz wartości przepływów, wyznaczany przez poszczególne otwory równocześnie..

Ryc.2 Zapis badania nasoorospirometrycznego uwidaczniający wartości przepływów, wyznaczony przez poszczególne otwory.
Zalety badania nasoorospirometrycznego.
- Czas badania – wystarczy 120 sekund, aby poznać wartości przepływów.
- Badanie nieinwazyjne.
- Wizualizacja badania ułatwia tłumaczenie pacjentowi jego zaburzeń oraz towarzyszące temu spektrum objawów.
- Badanie wykonywane bez znieczulenia.
- Pacjent nie musi być na czczo.
- Mobilność sprzętu – cała aparatura badawcza mieści się w jednej walizce.
Naszym celem jest zwrócenie uwagi na możliwość ustalenia przyczyn i dynamiki procesu upośledzonej wentylacji zarówno w okresie pełnej świadomości, jak i podczas snu. Przedstawiony i wykorzystywany w naszym zespole algorytm potwierdził już swoją wielką przydatność, w trakcie przeprowadzonych badań na młodych pacjentach z przerostem adenoidu.
Wykorzystanie nasoorospirometru oraz tomografii stożkowej (CBCT) umożliwia obiektywną ocenę poziomu zaburzeń GDO oraz ułatwia precyzyjne określenie pojemności wdechowej. Wielu kolegom różnych specjalności powyższe badania pomogą w poszukiwaniu przyczyny i źródeł niedotlenienia.